Czy znasz te miejsca związane z Biblią?

Kraków od wieków był znaczącym ośrodkiem kulturalnym Europy, który gromadził elitę intelektualną i duchową naszego kraju. Miasto stanowiło jednocześnie centrum popularyzacji Biblii, działalności translatorskiej, snucia refleksji teologicznych i prowadzenia badań nad Pismem Świętym. Na mapie dawnej stolicy Polski znajdziemy wiele miejsc związanych z Biblią. Może warto je odwiedzić?

Wstęp

Związki Krakowa z zachowanymi egzemplarzami Biblii oraz ich tłumaczami są bardzo duże. Miasto jest ważnym ośrodkiem, w którym gromadzono różne egzemplarze oraz dokonywano tłumaczeń księgi. Działo się tak już od XIV wieku, kiedy powstał w Krakowie Psałterz floriański używany przez królową Jadwigę z rodu Andegawenów, aż po 2 poł. XX wieku, kiedy powstało tłumaczenie Biblii Tysiąclecia zainicjowane przez biblistów z opactwa Benedyktynów w Tyńcu.

W Krakowie mieszkali ksiądz Jakub Wujek, który przełożył w 2 poł. XVI na język polski Pismo Święte z łacińskiego tłumaczenia zwanego Wulgatą, oraz współczesny tłumacz wielu ksiąg Biblii z języków oryginalnych – światowej sławy poeta, pisarz i tłumacz, noblista Czesław Miłosz.

Interaktywna, biblijna mapa Krakowa

Dokładny opis zabytków oraz mapę w wersji graficznej znajdziesz poniżej:

Związki Krakowa z Pismem Świętym

Psałterz floriański (Psałterz królowej Jadwigi)

został wykonany w 2. połowie XIV w., najprawdopodobniej w Krakowie, na zlecenie dynastii Andegawenów. Po śmierci królowej Jadwigi w 1399 roku prace nad nim kontynuowano w XV w., gdy Władysław Jagiełło sprowadził zakonników do nowo ufundowanego klasztoru przy kościele Bożego Ciała. Dziś Psałterz floriański znajduje się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Biblia królowej Zofii

jest najstarszym polskim tłumaczeniem z języka łacińskiego Starego Testamentu, a być może również całej Biblii. Przekład powstał w latach 1453-1461, prawdopodobnie na zamówienie związanej z Krakowem Zofii – żony Władysława Jagiełły, której prochy spoczywają w katedrze wawelskiej. Biblia była wykonana w dwóch tomach manuskryptu. Do dzisiaj zachował się jedynie pierwszy tom, kończący się na Księdze Hioba, oraz trzy pojedyncze karty z tomu drugiego. Egzemplarze znajdują się m.in. w Muzeum Narodowym w Pradze oraz Bibliotece Uniwersyteckiej  we Wrocławiu. Biblia królowej Zofii jest uważana za najobszerniejszy zabytek literatury polskiej doby rękopiśmiennej.

Psałterz krakowski (Psałterz Wietora)

Anonimowy psałterz w języku polskim pochodzący z rękopisu powstałego prawdopodobnie w latach 1470-1480. Wydany w Krakowie w 1532 r. w drukarni Hieronima Wietora. Manuskrypt Psałterza krakowskiego nie dotrwał do naszych czasów, natomiast pierwsze jego wydanie z 1532 r. zachowało się tylko w jednym egzemplarzu przechowywanym w Bibliotece Jagiellońskiej. Hieronim Wietor (ok. 1480-1546/47) należał do najwybitniejszego drukarzy tamtych czasów i był właścicielem kilku drukarni w Krakowie. Jego imieniem upamiętniono ulicę na krakowskim Kazimierzu

W kilku miejscach na krakowskim Starym Mieście znajdowały się drukarnie Hieronima Wietora (ur. ok. 1480, zm. 1546/47 w Krakowie), najwybitniejszego drukarza tamtych czasów. Jego imieniem upamiętniono ulicę na krakowskim Kazimierzu.

Kopia Biblii Gutenberga

Biblia Gutenberga, czyli łacińska Wulgata, została wydrukowana w latach 1452-1455 i należy do pierwszych na świecie drukowanych egzemplarzy Pisma Świętego. Zaliczana jest do najcenniejszych i najdroższych ksiąg światowej literatury. Zachowało się tylko 48 egzemplarzy Biblii Gutenberga, z czego tylko 20 jest kompletnych. Najwięcej jest przechowywanych w Stanach Zjednoczonych. Jedyny w Polsce oryginalny egzemplarz tej Biblii znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie. Kopia zabytku przechowywana jest w Bibliotece Jagiellońskiej, która otrzymała ją w darze w 2004 roku.

Biblia Jakuba Wujka

Wykonany przez jezuitę ks. Jakuba Wujka w latach 1584-1595 polski przekład Biblii został wydany w całości po raz pierwszy w 1599 roku w Krakowie. Za podstawę posłużyła łacińska Wulgata, przetłumaczona w V w. przez św. Hieronima oraz grecki oryginał Nowego Testamentu. Obok Biblii gdańskiej przekład ten jest uznawany za jeden z najlepszych i do 2. połowy XX w. był najpopularniejszym tłumaczeniem wśród przedstawicieli różnych wyznań chrześcijańskich. Ks. Jakub Wujek zmarł 27 lipca 1597 roku w Krakowie, a jego ciało spoczywa w podziemiach jezuickiego kościoła św. Barbary.

Biblia Tysiąclecia

Polski przekład Biblii z języków oryginalnych zainicjowany przez opactwo benedyktynów tynieckich z Krakowa. Wydany po raz pierwszy przez wydawnictwo Pallottinum w 1965 roku. Było to pierwsze tłumaczenie całej Biblii na język polski w Kościele katolickim od ponad 350 lat – od Biblii ks. Jakuba Wujka. Zrywało ono z tradycyjnym przekładem tekstu biblijnego, tworząc z czasem własny wzorzec języka biblijnego opartego na nowoczesnym polskim języku literackim. Biblia Tysiąclecia przyjęta została jako przekład liturgiczny w Kościele katolickim w Polsce.

Czesław Miłosz (1911-2004)

Poeta, pisarz i tłumacz, laureat literackiej Nagrody Nobla. Od 1993 roku aż do śmierci mieszkał w Krakowie, przy ul. Bogusławskiego 6. Przetłumaczył z języka hebrajskiego na język polski osiem ksiąg Starego Testamentu: Księgę Psalmów (1979), Księgę Hioba (1980), Księgi pięciu megilot: Pieśń nad pieśniami, Księga Rut, Treny, Księga Estery, Eklezjasta (1982), Księgę Mądrości (1989). Z greckiego oryginału Nowego Testamentu pisarz przetłumaczył dwie księgi: Ewangelię św. Marka i Apokalipsę św. Jana (1984). Jego prace charakteryzują się piękną współczesną polszczyzną, z wyraźnymi intencjonalnymi odniesieniami do języka staropolskiego.

Poznaj kolejną część wystawy „Biblia. Bestseller wszechczasów”

Powyższy fragment to tylko część interaktywnej wystawy „Biblia. Bestseller wszechczasów”. Zwiedzaj dalej! Kliknij w interesujący Cię temat, aby przenieść się do odpowiedniej strony:

1. Bestseller wszechczasów
2. Znani o Biblii
3. 66 ksiąg w 77 godzin, czyli jak to jest zrobione? Podział Biblii i jej długość
4. Polacy nie gęsi. Tłumaczenia i przekłady Pisma Świętego
5. Dla Ślązaków, Górali i Kaszubów. Nietypowe przekłady Biblii
6. Biblia we współczesnym języku
7. Biblijny Kraków. Mapa
8. Biblijne inspiracje – czy znasz te dzieła? Biblia a kultura
9. Zaczęło się od Napoleona. Biblia a archeologia
10. Biblia a nauka
11. Jak żyć? Biblia etycznym punktem odniesienia
12. Biblia w pigułce
13. Biblia a historia. Oś czasu
14. Biblia All Inclusive, czyli mapa miejsc biblijnych