Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Krakowie, który obchodzi 100-lecie swojego istnienia, posiada historię związaną z wieloma miejscami i lokalizacjami na terenie naszego miasta. Były to zarówno, zwłaszcza w pierwszych latach istnienia i działalności zboru, prywatne mieszkania jak i wynajęte miejsca zgromadzeń, aż do zakupu własnego budynku tuż po II wojnie światowej w 1946 roku.

Pierwszą adwentystką, która przybyła do Krakowa w latach 1910-1911 i prowadziła tutaj działalność misyjną, była Luiza Roulin. Efektem jej pracy było zawiązanie się małej grupki wyznawców, która spotykała się od 1913 roku w mieszkaniach przy ul. Lubicz i Szlak. Nie zachowały się, niestety, żadne informacje dotyczące dokładnej lokalizacji tych miejsc.

Mieszkanie przy ul. Kołłątaja 13 (lata 1920-22)

2 lata po odzyskaniu przez nasz kraj niepodległości, w roku 1920, oficjalnie ustanowiony został zbór kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Krakowie. Pierwsza grupa wyznawców liczyła zaledwie 9 ochrzczonych osób, kilku sympatyków i kilkoro dzieci, spotykała się w mieszkaniu Marii Dziewińskiej – ubogiej wdowy, przy ul. Kołłątaja 13. Wówczas to jej mieszkanie stało się przyczółkiem adwentyzmu dla Krakowa i jego okolic na kolejne dwa lata. W mieszkaniu Marii odbywały się zarówno nabożeństwa, jak i zatrzymywali się duchowni i kolporterzy literatury adwentystycznej. Do nowopowstałego zboru przybył m.in. z Moraw pastor Jan Żurek i zamieszkał w mieszkaniu Dziewińskiej, skąd mógł prowadzić działalność ewangelizacyjną. Wkrótce jednak został z tego powodu aresztowany przez policję i osadzony w areszcie, po czym wyjechał z Krakowa. W konsekwencji mieszkanie Marii Dziewińskiej stało się obiektem obserwacji policji, dlatego nowoprzybyli ewangeliści nie mogli się już w nim swobodnie zatrzymywać.

Mieszkanie przy ul. Piaski, obecnie ul. Przy Rondzie (lata 1921-22)

Równolegle z mieszkaniem Marii Dziewińskiej, która przeznaczyła jeden z pokoi dla sobotnich nabożeństw, w roku 1921 inna osoba podjęła się funkcji goszczenia zboru w swoim mieszkaniu. Była to Wiktoria Koźbiel, która swoją niezwykle gościnną i ofiarną postawą przyczyniła się w znacznym stopniu do rozwoju krakowskiego zboru. Była w tym wspierana przez swojego męża, chociaż nie był on oficjalnie adwentystą. W ich mieszkaniu miały miejsce nabożeństwa i inne spotkania członków zboru aż do roku 1922, kiedy Kościół otrzymał od polskich władz status tzw. sekty tolerowanej.

Mieszkanie przy ul. Bosackiej 33 (lata 1922-1930)

Od roku 1922 miejscem spotkań zboru i nabożeństw stał się jeden z pokoi w mieszkaniu przy ul. Bosackiej 33, należący do pastora Jana Zastawnego. Miejsce pełniło tę funkcję aż do roku 1930. Krakowski zbór stopniowo się rozrastał i w 1926 liczył 18 członków oraz sporą ilość zainteresowanych osób. Sprawowanie kultu religijnego w latach 20-tych nie było rzeczą łatwą dla adwentystów ze względu na częste kontrole policyjne i niektóre procedury narzucane przez władze, jak np. zakaz uczestnictwa w nabożeństwach przez dzieci do lat 14, a także ogólny klimat panujący w polskim społeczeństwie zdominowanym przez Kościół rzymskokatolicki. Kontrola władz i rozmaite restrykcje prowadziły do tego, że krakowscy wyznawcy niekiedy musieli się spotykać poza miejscem nabożeństw, np. w parkach czy na Cmentarzu Rakowickim. Pomimo tych trudności i przeciwności zbór krakowski dalej się rozrastał, a jego członkowie umacniali się w wyznawanej wierze. Niestety, w roku 1927 miało miejsce tragiczne wydarzenie w historii zboru, gdy po pogrzebie jednego z adwentystów koło Żywca, wraz innym bratem, został napadnięty przez motłoch i dotkliwie pobity pastor Jan Zastawny. W efekcie napaści niedługo potem zmarł.

Dom modlitwy przy ul. Kazimierza Wielkiego 17, obecnie 53 (lata 1933-1939)

Na początku lat 30-tych XX wieku liczba ochrzczonych adwentystów sięgnęła 70 osób. Wówczas zdecydowano się na znalezienie odpowiedniego miejsca do odprawiania nabożeństw. Po dłuższych poszukiwania znaleziono lokal przy ul. Kazimierza Wielkiego 17 (obecnie 53), który przysposobiono na powyższy cel. W roku 1934 Kraków stał się siedzibą jednostki organizacyjnej obejmującej południe kraju, zwanej Zjednoczeniem Południowym Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Tamten lokal stał się wówczas, oprócz funkcji domu modlitwy i centrum dla działalności ewangelizacyjnej i kolporterskiej dla Krakowa i jego okolic, także miejscem dla tej siedziby. Żywa działalność adwentystów, ich pełna pasji i zaangażowania postawa w głoszeniu prawd biblijnych w tym miejscu stała się powodem do niezadowolenia ze strony wielu przedstawicieli kościoła powszechnego oraz jego wyznawców – okolicznych mieszkańców. Z czasem presja stała się tak duża, że właściciel lokalu postanowił wypowiedzieć adwentystom umowy wynajmu. Zbór, który liczył wtedy ponad 80 ochrzczonych osób, ponownie był zmuszony do szukania nowej siedziby. Stało się to w 1939 roku, tuż przed rozpoczęciem tragicznego rozdziału w historii naszego kraju – II wojny światowej.

Dom modlitwy przy ul. Brackiej 5/16 (lata 1939-46)

Kolejne miejsce zgromadzeń i działalności ewangelizacyjnej krakowskiego zboru zostało wynajęte przez pewną Żydówkę (znaną jako Perla Gleichmann lub Ernestyna Wechsler) na terenie jej posesji przy ul. Brackiej 5/16. Kamienica pochodząca z czasów średniowiecznych ma duże znaczenie dla historii naszego miasta. Tutaj w XVI wieku mieściła się kaplica Braci Polskich, która w pewnym momencie została zdemolowana przez krakowskich żaków ze Szkoły Św. Anny. W budynku tym w XV i XVI wieku mieściła się również bursa studentów z Węgier, o czym wspomina tablica pamiątkowa umieszczona na jego fasadzie. W tym miejsce adwentyści gromadzili się i wielbili Boga przez cały trudny okres wojenny, tutaj też dotrwali do jej zakończenia.

Kościół przy ul. Lubelskiej 25 (od 1946 roku do dzisiaj)

W dniu 12 sierpnia 1946 roku Kościół Adwentystów Dnia Siódmego zakupił kamienicę przy ul. Lubelskiej 25 w Krakowie. Stało się to przy pomocy finansowej niektórych wyznawców, jak np. Stanisława Ustupskiego, który przekazał na ten cel znaczną ilość środków pieniężnych. W czasie wojny w budynku znajdował się niemiecki urząd pracy Arbeidsamt, który zawierał m.in. rejestr Polaków kierowanych do prac przymusowych na terenie niemieckiej Rzeszy. Budynek powstał w latach 1933-35 i został zaprojektowany przez Edwarda Uderskiego – przedstawiciela krakowskiej szkoły architektonicznej. Przed wojną znajdowały się tam mieszkania czynszowe. Po zakupie kamienicy, została ona przystosowana na miejsce zgromadzeń (kościół), jak również biuro diecezji południowej, natomiast pozostałe mieszkania były i są do dzisiaj zamieszkałe przez m.in. duchownych i ich rodziny oraz innych członków zboru.

W tym miejscu miała też swoją siedzibę w latach 1946-50 redakcja czasopisma ”Znaki Czasu”. Natomiast w latach 1947-1949 w budynku przy Lubelskiej 25 mieściło się adwentystyczne seminarium duchowne, które następnie zostało przeniesione do Podkowy Leśnej.

Dom modlitwy znajdujący się w kamienicy służy nieprzerwanie zborowi krakowskich adwentystów do dzisiaj, stanowiąc centrum jego życia duchowego, kultowego i społecznego.

Z tego miejsca od roku 1946 adwentyści przekazują miastu ewangeliczne poselstwo, realizując rozliczne programy zdrowotnościowe, organizując rozmaite wykłady, koncerty i spotkania. W ten sposób ubogacają duchowe i kulturalne życie Krakowa i jego mieszkańców.

W roku 2020 pomieszczenia przeszły gruntowny remont i obecnie, spełniając wymogi funkcjonalności i estetyki XXI wieku, jest jednym z najbardziej nowoczesnym miejsc kultu religijnego na terenie naszego miasta.

dr Paweł Szkołut

Autor jest wykładowcą Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wyższej Szkoły Europejskiej w Krakowie. Jako archeolog uczestniczył w wykopaliskach na terenie Izraela. Specjalizuje się w archeologii biblijnej. Poeta i tłumacz poezji norweskiej.